86: Lantefanteren

Blog van raadslid Ali Ok op site van Lokaal Belang Zevenaar:  Klik hier.

Het personeelsbeleid van de gemeeente Zevenaar en een lantefanterende ex-portefeuillehouder.

Inleiding

De gemeenteraad van de gemeente Zevenaar heeft enkele jaren geleden besloten tot een onderzoek naar het personeelsbeleid door toepassing te geven aan de onderzoeksbevoegdheid (enquête). Ondergetekende heeft in de hoedanigheid van plaatsvervangend voorzitter deelgenomen aan de onderzoekscommissie. De gemeenteraad heeft onlangs besloten om de onderzoekscommissie, met dankzegging voor de verrichte werkzaamheden, op te heffen. Een goed moment om een korte terugblik te houden naar deze onderzoekscommissie. De bedoeling van deze verhandeling is niet om een samenvatting van de resultaten van het onderzoek weer te geven. In Ibabs (www.zevenaar.nl) is het voor iedereen mogelijk om de resultaten van het onderzoek te raadplegen.

De overheid moet in haar optreden terughoudend zijn en het overheidsoptreden mag niet verder gaan dan nodig is om het beoogd doel te bereiken. Het instellen van een onderzoekscommissie is de meest vergaande bevoegdheid die de gemeenteraad beschikt in het kader van haar controleren taak.  Dit komt ook in uitdrukking in de zelfstandige positie van een onderzoekscommissie ten opzichte van het college van burgemeester en wethouders en de gemeenteraad en de bevoegdheden van de onderzoekscommissie die de wet rechtstreeks toekent aan de onderzoekscommissie. Het doel van een onderzoekscommissie is veelal waarheidsvinding. De gemeenteraad stuurt de onderzoekscommissie op pad met een onderzoeksvraag. De schone taak aan de onderzoekscommissie om een antwoord te geven op de door de raad geformuleerde onderzoeksvraag. Het is aan de gemeenteraad om eventueel een politiek oordeel te geven. De gemeenteraad en het college kunnen zich verder niet mengen in de werkwijze van de onderzoekscommissie nu het handelen van de gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouder onderwerp van het onderzoek kan zijn, hetgeen het geval was in dit onderzoek,

Ongebruikelijk

Het instellen van een onderzoekscommissie is bijzonder bij gemeenten, omdat gemeenteraden niet vaak gebruik maken van de bevoegdheid om een onderzoek te doen. Veelal vinden onderzoeken plaats in grotere gemeenten, waaronder de gemeente Amsterdam en Apeldoorn. Daarnaast is in het geval van de gemeente Zevenaar het personeelsbeleid onderwerp van het onderzoek. Voor zover mij bekend is het personeelsbeleid van een gemeente nooit een onderzocht door een gemeenteraad in Nederland. De verklaring hiervoor kan deels gevonden worden in de, overigens onjuiste, opvatting dat het personeelsbeleid geen aangelegenheid zou zijn van de gemeenteraad. Dit is een te absolute opvatting, omdat de gemeenteraad wel degelijk een controlerende rol heeft ten aanzien van het personeelsbeleid. Ondanks dat de gemeenteraad het hoogste bestuursorgaan is binnen een gemeente, bezit niet de gemeenteraad alle bevoegdheden. Met het verdelen van de bevoegdheden is geprobeerd om een evenwicht te creëren tussen de gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders.

Valse start

Aan de onderzoekscommissie is een commissie personeelsbeleid vooraf gegaan die een plan van aanpak (te raadplegen via Ibabs) had voorgelegd aan de gemeenteraad. De gemeenteraad kon geen overeenstemming bereiken met het college met betrekking tot de uitvoering van het onderzoek en daarom kwam de gemeenteraad van de gemeente zevenaar tot de conclusie dat het beoogd doel niet bereikt kon worden met andere mogelijkheden dan het instellen van een onderzoekscommissie. Naar mijn mening een onontkombare conclusie destijds.

De commissie

Na een mislukte poging om het onderzoek uit te laten voeren door een commissie personeelsbeleid heeft de gemeenteraad van de gemeente Zevenaar F. van Dijk, voorzitter, ondergetekende en E. van der Schaft, lid, benoemd tot leden van de onderzoekscommissie. Het gehele onderzoek kenmerkt zich als een weerbarstig, leerzaam en in het bijzonder een intensief traject voor de leden van de onderzoekscommissie. Het personeelsbeleid is voor de leden van de gemeenteraad een grijs gebied en de leden van deze onderzoekscommissie moesten zich eerst inlezen in het personeelsbeleid. De commissie is bij het onderzoek ondersteund door een externe bureau. Ondanks de ondersteuning heeft het onderzoek behoorlijk wat tijd en energie gevraagd van de leden van de onderzoekscommissie. Dat geldt ook voor de organisatie.

Resultaten

Wat heeft het onderzoek de gemeente opgeleverd? De gemeenteraad en (hoe gek het ook mag klinken) het college van burgemeester en wethouders heeft naar mijn mening voor het eerst een inzage gekregen in de ontwikkeling van het personeelsbeleid door al die jaren. Zo heeft de onderzoekscommissie aanbevelingen gedaan ter versterking van het personeelsbeleid en de interne controle (checks and balances). Daarnaast is het de onderzoekscommissie gelukt om het college, de (ex) portefeuillehouder en de gemeenteraad een spiegel voor te houden. Het college mag nimmer vergeten dat het beginsel van collegiaal bestuur niet alleen betekent dat je vertrouwt op de portefeuillehouder, maar alle collegeleden individueel verantwoordelijk zijn voor de besluiten van het college en de overige collegeleden zich niet kunnen verschuilen achter de portefeuillehouder. Dit ter voorkoming van een eventuele verzelfstandiging van de ambt wethouder en het op afstand raken van individuele collegeleden tot een bepaald onderwerp. De politieke verantwoordelijkheid van een wethouder is een ander verhaal. De gemeenteraad heeft meer geleerd over de eigen bevoegdheden en de rolopvatting en de mogelijkheden om het college te controleren.

Mijn belangrijkste conclusie uit het onderzoek luidt: doe geen aannames, maar controleer of men de afspraken nakomt.

Ter afsluiting wil ik via deze weg mijn dank uitspreken aan mijn medecommissieleden. Hopelijk dragen de resultaten bij aan een verbetering van het personeelsbeleid en het voorkomen van herhalingen van fouten die in het verleden zijn gemaakt.